Haczedilemeyen Mal Ve Haklar

Haczedilemeyen Mal Ve Haklar kanunda sınırları açıkça belirtilmiş ve son dönemde içtihatlarla da oturmuş bir hal almıştır.Bu mal ve hakları ayrıntılı ele alacağız.

Haciz Nedir?

Haciz, kesinleşmiş bir icra takibini konusu olan belli bir para alacağının ödenmesini sağlamak için, talepte bulunan alacaklı lehine alacağı karşılayacak miktar ve değerdeki borçluya ait mal ve haklara icra dairesi tarafından hukuken el konulmasıdır. Ödeme emrinin yani takibin kesinleşmiş olmasına rağmen, borçlu borcunu ödemezse, alacaklı takibe devam edilmesini yani haciz isteyebilir. Böylelikle icra dairesi, borçlunun mallarını satar ve elde edilen para ile alacaklının alacağını öder. Genel haciz yolunun ödeme emrinin kesinleşmesinden sonraki aşamaları şunlardır; 1)Haciz 2)Hacizli malların paraya çevrilmesi yani satılması 3)Elde edilen paranın alacaklıya ödenmesi veya alacaklılara paylaştırılması

Haczedilemeyen Mallar ve Haklar Nelerdir? 

Borçlunun ekonomik değeri bulunan mal ve alacaklarının haczedilebileceği kabul edilir. Ancak borçlunun ve ailesinin yaşaması, ekonomik varlığını devam ettirebilmesi gibi nedenlerle borçlunun bazı haczedilemeyen mal ve hakları istisnai olarak düzenlenmiştir. Haczedilemeyen mallar ve haklar hakkındaki hükümler; ilamlı icra, ilamsız icra ve ihtiyati hacizde uygulanır. Genel olarak İcra ve İflas Kanununda düzenlenen haczedilemeyen mal ve haklar şunlardır;

Tamamı Haczedilemeyen Mal ve Haklar Nelerdir ?

 

• Devlet malları haczedilemez

 Devlete karşı icra takibi yapılır. Ancak devlet malları haczedilemez. Devlet borçlarını kendisi öder ve bu hukuk devletinin bir gereğidir. Kamuda aksaklığa yol açılması engellenmiş olur. Devlet malları haczedilemeyen mal kapsamındadır.Köyün orta malları ve İl Özel İdaresinin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde edilen gelirler de bu kapsamda haczedilemeyen mal, hak ve ücretlerdendir.

• Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya haczedilemez

Borçlunun mesleğini sürdürmesi için gerekli her türlü eşya haczedilemeyen mallardır. Örnek olarak borçlunun mesleği için gerekli olan önlük, tulum gibi eşyalar haczedilemeyen mallardır.

• Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya

aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri haczedilemez.Borçlu ve ailesi için gerekli olan ev eşyasının borçlunun sosyal durumuna göre tespit etmek gerekir. Haczedilemeyen mal gerekli ev eşyası olarak yatak, giysi dolabı örnek verilebilir.

• Borçlu çiftçi ise belli mallar haczedilemez 

Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları haczedilemeyen mallardır.

• Borçlu ve ailesinin idaresi için gerekli mallar haczedilemez

Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsül için lazım olan tohumluğu,Borçlu bağ, bahçe veya meyve veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alet ve edevat, Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları haczedilemez. Bunlar haczedilemeyen mal ve haklardandır.

• Askerlik malüllerine, şehit yetimlerine verilen harp malullüğü zammı ve diğer bazı gelirler haczedilemez

Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri, Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri haczedilemez.

• Bir yardımlaşma sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar haczedilemez

Örnek olarak Kızılayın yaptığı yardımlar haczedilemeyen mal, hak ve ücretlere dahildir.

• Vücut veya sıhhat üzerine oluşturulan zararlar için tazminat olarak zarar gören kişinin kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar haczedilemez.

• Borçlunun haline münasip evi haczedilemez

Borçlunun evinin haczedilemeyeceğinin ileri sürülebilmesi için o evde bizzat oturması şart değildir. Evini kiraya vermiş ve başka evi de yoksa borçlunun kiradaki evi haczedilemez.Ancak evin değeri fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alınabilecek miktarı borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılabilir.Borçlunun münasip evi haczedilemeyen mallara dahildir.

• Öğrenci bursları haczedilemez

Öğrencilere verilen burs, kredi ve nakdi yardım adı altında ödenen miktar haczedilemeyen mal, hak ve ücretlere dahildir..   İcra İflas Kanununda bazı mal ve hakların neye göre haczedilip haczedilemeyeceği özellikle belirtilmiştir;

• Yavrulu hayvanların haczi

Hayvan hacizlerinde, anaları tarafından beslenme ve bakılmaya muhtaç olan yavrular analarından ayrı haczedilemeyecekleri gibi bunların anaları da yavrularından ayrı haczedilemezler.

• Taşınmaz Rehni Kapsamındaki Eklentinin Haczi

Taşınmaz rehni ipotek akit tablosunda sayılı bulunan eklenti taşınmazdan ayrı olarak haczedilemez. Bunlar da haczedilemeyen mallara dahildir.

• Yetişmemiş mahsullerin haczi

Yetişmemiş her nevi toprak ve ağaç mahsulleri yetişmeleri zamanından en çok iki ay evvel haczolunabilir. Bu suretle haczedilen mahsullerin borçlu tarafından başkasına devri haczeden alacaklıya karşı hükümsüz olup icranın devamına mani olmaz.Alacağı taşınmaz rehinle temin edilmiş olan alacaklının tamamlayıcı parça olarak rehnin yetişmemiş mahsulleri üzerinde haiz olduğu hakka halel gelmez. Ancak rehin alacaklı icrada paraya çevrilmesi için mahsullerin yetişmesinden evvel takip talebinde bulunmuş olmalıdır.

Bir Kısmı Haczedilemeyen Haklar

Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir. Ancak haczolunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.

Haczedilmezlikten Feragat

Borçlu haciz sırasında veya hacizden sonra belli bir mal, hak ve ücretin haczedilmezliğinden feragat edebilir. Bu feragat iki şekilde olabilir;

• Haczedilemeyen mal, hak veya ücretten feragat açık şekilde yapılabilir.
• Hacze uygun olmayan yani haczedilemeyen mal, hak veya ücretin haczedilmesi halinde hacze karşı şikayet yoluna başvurmayarak zımni şekilde yapılabilir.

Borçlunun hacizden önce haciz için uygun olmayan yani aslında haczedilemeyen mal ve haklar örnek olarak haline uygun evin haczedilebileceği hakkında alacaklı ile yapmış olduğu anlaşma geçerli değildir. Amaç borçlunun korunmasıdır. Çünkü borçlu hacizden önce anlaşmanın sonuçlarını ve hacze gelindiği zaman ki neticeyi öngöremeyebilmektedir.

Haczedilmezlik Nasıl Belirlenir?

Bir malın veya hakkın haczedilip haczedilemeyeceği  haczi yapan icra müdürü tarafından belirlenir. Borçlunun ve alacaklının malın haczedilip haczedilemeyeceği iddiaları icra memurunun işin kolaylaştırabilir.

Haczedilemeyen Malın Haczedilmesi Halinde Ne Yapılır?

İcra müdürü borçlunun haczedilemeyeceğini iddia ettiği bir malı haczederse borçlu icra müdürünün haciz kararına karşı şikayet yoluna başvurabilir. Şikayet icra mahkemesince incelenir. Borçlunun haczedilemeyen malının haczedilmiş olması halinde şikayet yedi günlük süreye tabidir. Yedi günlük şikayet süresi haczin öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Şikayeti süreye bağlı olmayan bazı haller vardır. Bu haller;

• Devletin ve diğer kamu tüzel kişilerinin mallarının haczedilemeyen mal olduğu süresiz şikayet yoluyla ileri sürülebilir.
• Borçlu için önemli olan yani çok gerekli örnek olarak giyecek, yiyecek gibi  şeylerin haczedilmesi halinde de şikayetin süresiz olması gerekir.