Ayıplı mal, taraflar arasında yapılmış olan sözleşmede alıcının isteminde özellik olarak tam olmayan, reklamında yer alan şartlar yer almayan veya sözleşmede belirtilen diğer niteliklere sahip olmayan veya sahip olsa da bozuk ya da hatalı olan ürünler ayıplı mal olarak nitelendirilir. Arızalı, hasarlı, eksik parçası olan veya anlaşılan faydayı sağlamayan ürünler bu kapsamda değerlendirilecektir. Ayıplı malın tespiti alınan ürüne göre çeşitlilik arz eder. Öyle ki doğrudan eksikliği belli olan ürün olabilecek gibi kullanmaya bağlı şekilde fark edilebilecek haller de mevcuttur.
Ayıplı Malın Tespiti Nasıl Mümkün Olur?
Ayıplı malın tespiti alınan malın çeşidine veya kullanılışına göre fark
edilmesi farklılık arz edebilir. Türk Ticaret Kanunumuzda malın ayıplı
olmasıyla ilgili ayıp tespitinin açık olması veya kullanılagelişle fark
edilebilir olması bakımında farklı süreler belirtilmiştir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda da madde 10’da teslim tarihinden itibaren altı ay içerisinde ortaya çıkan ayıpların; teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Şayet satıcı taraf bu durumun aksini ispat ederse sorumluluktan kurtulacaktır.
Türk Ticaret Kanununda da belirtilen hükme göre malın ayıplı olduğu teslim sırasında doğrudan belli olabilecek nitelikte ise alıcının 2 gün içerisinde durumu satıcıya ihbar etmesi gerektiği belirtilmiştir. Açıkça belli olmayan durumlarda Türk Ticaret Kanunumuz malın teslimatı ile birlikte 8 gün içerisinde incelemek veya incelettirmek durumunda olduğunu belirtmelidir. Malın niteliği gereği bu durum da mümkün değilse Türk Borçlar Kanunu madde 223/2 uygulanır. Türk Borçlar Kanunu 223/2.madde: ‘Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.’’ Demektedir. Ancak alıcı olağan inceleme süresinin dışına çıkarsa bu gibi durumlarda bildirimde bulunmayı ihmal ederse satılan eşyayı kabul etmiş sayılacaktır.
Ayıplı Malın Tespiti Halinde Tüketicinin Hakları Nelerdir?
Tüketicinin ayıplı malı tespit etmesiyle birlikte sahip olduğu haklar:
- Sözleşmeden geri dönerek satıcıya ürünü iade edeceğini bildirerek taraflar arasında kurulmuş olan sözleşmeden dönebilir.
- Alınan ürünün geri iadesini istemiyorsa bu durumlarda ayıp oranınca başlangıçta ödenen tutarda indirime gidilmesini talep edebilir.
- Tüm masrafları satıcıya ait olmak üzere satıcıdan malda yer alan aksaklıkların giderilmesini, onarımını veya tamiratını talep edebilir.
- Şayet olanak mevcutsa ürününü bir başka benzeriyle değişimini talep edebilecektir.
Tüketici kanununda yer alan bu düzenlemelere göre alıcı seçimlik haklarını kullanarak yaşayacağı mağduriyeti en aza indirebilecektir. Satıcı bu hallerde olanaklar dahilinde seçilen hakka riayet etmek durumunda kalacaktır.
Ayıplı Malın Tespitinde Zamanaşımı Süreleri Nedir?
Ayıplı malın tespitini Tüketiciyi Koruma Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu olarak farklı şekilde değerlendireceğiz. Tüketiciyi Koruma Kanununda madde 16’ya göre ‘’Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı hizmetten sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.’’ Denmektedir. Madde devamında ise kanunumuz ağır kusur varlığının tespit edilmesi halinde ya da satıcının bir hilesinin varlığı halinde zamanaşımı süresi göz edilmeksizin bu hükümlere dayanılabileceğini belirtmiştir.
Türk Ticaret Kanununda ise açıkça ayıp belli olan hallerde 2 günlük süre yer alırken açıkça belirli olmayan durumlarda malın teslim alındıktan sonra 8 gün içerisinde ihbarda bulunması gerektiği belirtilmiştir. Ancak malın niteliğine göre Türk Borçlar Kanununda yer alan hükme gidileceğini de belirtilmiştir. Türk Borçlar Kanunu 223.maddesinin 2.fıkrası da ‘’ Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.’’ Demektedir.
Ayıplı Mal Uyuşmazlığı Durumunda Yetkili ve Görevli Mahkeme Nedir?
Ayıplı mal uyuşmazlığında sözleşmelerin niteliğine göre başvuruda bulunulacak mahkemelerde değişiklik arz edecektir. Tüketicinin Korunması Kanununda yer alan hükme dayanılması durumunda farklı Türk Ticaret Kanunundaki hükme başvurulacaksa farklı mahkemeler olacağı için konu ile alakalı hukuki destek almanızı tavsiye etmekteyiz.
