Alacaklıyı Zarara Uğratma Suçu ve Cezası

Alacaklıyı Zarara Uğratma Suçu ve Cezası Borçlu ile alacaklı arasındaki ilişki bir icra takibine başladıktan sonra borçlunun önceki iki yıl içinde alacaklısını zarara sokmak kastıyla(bilerek isteyerek hedefleyerek kötü niyetli olarak) mallarını adından çıkarıp veya telef ederek veya başkalarına devretmesi durumunda alacaklılarını zarar uğratmış sayılır. Zarar uğrayan alacaklılar ise haciz işleminden önceki iki yıl içinde yapılan bu işlemleri İİK madde 331 kapsamında aleyhine aciz belgesi(hacze kabil mal bulunmamasını) alıp veya borçlunun herhangi bir malı olmadığını ispat etmesi durumunda şikayeti üzerine altı aydan  üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılmasını talep edebilir. Günümüz hukukunda borçlu sadece borcunu ödememiş olması sebebiyle suçlu sayılamamaktadır. Ancak borcunu ödeyebilecek durumdayken alacaklılarından mal kaçırıyor ve bunu kötü niyetli olarak yapıyorsa bu suç teşkil etmektedir. Önemli olan kişinin mal kaçırırken amacının kötü niyetli olmasıdır kişi borçlusunu zarara uğratmak amacıyla Şahıslar bakımından alacaklıyı zarar uğratma suçu İİK’nun 331. maddesinde düzenlenmektedir.

Alacaklıyı Zarara Uğratma Suçunun Şartları

İcra İflas Kanununda ‘’Alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksilten borçluların cezası” başlıklı  331. maddeye göre alacaklının borçluya yönelttiği haciz yolu ile takip talebinden sonra veya bu talepten önceki iki yıl içerisinde borçlu; Alacaklısını zarara sokmak maksadıyla,

• Mallarını veya bunlardan bir kısmını mülkünden çıkararak,
• Telef ederek veya kıymetten düşürerek
• Hakiki surette yahut gizleyerek muvazaa(Hileli bir anlaşmadır, gizli veya açık şekilde yapılabilir, uygulamada sıklıkla karşılaşılmaktadır) yoluyla başkasının uhdesine geçirerek veya
• Asıl olmayan borçlar ikrar ederek mevcudunu suni surette eksiltirse,

Aleyhine aciz belgesi aldığını veya alacaklı alacağını alamadığını ispat ettiği takdirde, borçlu altı aydan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Burada beraber öngörülen hapis ve adli para cezaları seçimlik ceza niteliği taşımaz, hakim her ikisine aynı anda hükmedecektir. İlgili madde hükmünün diğer fıkralarına göre İflas takibi veya doğrudan doğruya iflas hallerinde iflas talebinden önce yukarıda sayılan fiilleri işleyen borçlu hakkında da bu fiiller başka bir suç oluştursa dahi bu hükümler uygulanacaktır. Konkordato mühleti veya iflasın ertelenmesi talebinden önceki iki yıl içinde ya da konkordato mühleti talebi veya iflasın ertelenmesi süresinden sonra birinci fıkradaki fiilleri işleyen borçlu hakkında da bu hükümler uygulanır. Taşınmaz rehni kapsamında bulunan eklentinin rehin alacaklısına zarar vermek kastı ile taşınmaz dışına çıkarılması halinde, eklentinin zilyedi(elde bulunduran kişi)  iki yıldan dört yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu suçların takibi alacaklının şikayetine bağlıdır. Re’sen(kendiliğinden) soruşturulması mümkün değildir.

Alacaklıyı zarara uğratma cezası nedir?

Modern günümüz hukukuna göre bir kişi yalnızca borcunu ödemediği gerekçesi ile suçlu sayılamaz. Fakat, borcun ödenmemesi için hileli yollara başvurulması durumlarında borçlunun cezai sorumluluğu gündeme gelecektir, hapis cezası öngörülmesi ve  bu tür eylemlerin suç sayılması modern ceza hukukuna uygun düşmekte,güncel uygulamalarda yer bulmaktadır. Borçlunun yukarıdaki eylemlerinin suç sayılabilmesi için, ‘’Alacaklılarını zarara sokmak kastıyla(bilerek isteyerek),kötü niyetli olarak’’ hareket etmiş olması gerekir. Suçun oluşması için ‘’genel kast’’ yeterli görülmemiş ve sanığın ‘’Alacaklılarını zarara sokmak kastıyla’’ hareket etmiş olması(özel kast) aranmıştır yani kişi özellikle alacaklılardan mal kaçırma hedefiyle bu işlemi yapmış olmalıdır. Suçun maddi ve manevi unsurlarının da oluşması ile tipiklik unsuru şartı gerçekleşerek borçlunun cezai sorumluluğu gündeme gelecektir. Ticaret şirketlerinin alacaklıyı zarara uğratma sorumluluğu ise İİK’nun 333.maddesinde düzenlenmektedir. Madde özetle: Şirketin yetkilisi alacaklıları zarara uğratmak,onlardan mal kaçırmak kastıyla yaptığı işlemlerden sorumludur. Bu sorumluluk kişilerin şikayetine bağlıdır. Bu eylemlerin başka bir sorumluluk doğurmaması halinde borçlu altı aydan iki yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Sayılan suçların taksirle(kastetmemiş olma,isteyerek yapmama) işlendiği takdirde, alacaklının şikâyeti üzerine, fail hakkında zararın ağırlığına göre ikibin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

Alacaklıyı zarar uğratmak kastıyla mevcudunu eksiltmek

İcra İflas Kanununun 331.maddesine göre borçlu haciz yoluyla takip talebiyle veya bundan önceki iki yıl içerisinde ‘’alacaklısını zarara sokmak için’’ mallarını mülkiyetinden çıkardığı, telef ederek değerini azalttığı,gizleyerek ya da muvazaa yolu ile başkasına devrettiği, asıl olmayan borçlar ikrar ederek mevcudunu suni surette eksilttiği takdirde alacaklının durumu ispatı (Sözleşmeler hukukunun genel ilkelerine göre karine olarak ispat yükü alacaklıdadır. Bir borç ilişkisinde haksızlığın gündeme gelmesi sonucu bu haksızlığı ispat edecek taraf haksız fiil durumunun aksine alacaklıdır.) ile borçlu hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 1000 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Kanun kişiyi hürriyetinden yoksun bırakacak nitelikteki ceza(hapis cezası) ile para cezasına aynı anda hükmederek üstelik alt ve üst sınırları belirterek hakimin takdir yetkisinin sınırlarını daraltmıştır. Hakim bu sınırlar içinde belirtilen cezaya hükmedecektir.

Alacaklıdan mal kaçırmak

Borçlunun alacaklıdan mal kaçırmasının sebebi muaccel(talep edilebilir)  hale gelmiş borcunun alacaklısının tahsil amaçlı icra takibine geçmesi sonucu borçlu mülkiyetindeki malların haczini önlemek,borcunu ödemekten kaçınmak için cebri icra yoluyla mallarının haczinden önce mallarını kaçırmaya teşebbüs etmektir. İcra takip aşamasında borçlu malları üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilmektedir. Alacaklılar bu aşamada borçlunun mülkiyetindeki mallar üzerinden alacaklarını temin edeceklerdir. Bu mevcut üzerinden alacaklarını temin edemedikleri halde alacaklılar, borçlunun gerçekleştirmiş olduğu tasarruf işlemlerinden zarar görülen kısım kadarını iptal ettirebilecek ya da önleyebileceklerdir. Bu işlem tasarrufun iptalı davası ile olur.

Alacaklıdan mal kaçırma davasının zamanaşımı süresi

Alacaklıdan mal kaçırmada dava zamanaşım süresi sekiz yıldır (TCK. mad. 66/I-e). Bu süre TCK’nun 67. maddesinde öngörülen hallerde kesilir ya da durur. Bu bahsedilen haller :

• Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi,
• Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi,
• Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi,
• Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi,

Alacaklıdan mal kaçırmada ceza zamanaşımı süresi on yıldır (TCK. mad. 68).

Alacaklıdan mal kaçırma davası görevli ve yetkili mahkeme

Görevli mahkeme: Suç alacaklının şikayetine bağlıdır. Bu suça ait davaların bakılacağı, şikayetin bildirileceği yere dair maddede bir kayıt yoktur.  İİK. mad. 346/1’de ‘’Bu Kanun hükümlerine göre disiplin veya tazyik hapsine icra mahkemesi karar verir’’ hükmü yer almaktadır. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında  ‘’Bu bapta yer alan suçlarla ilgili davalara icra mahkemesinde bakılır’’ denilmiştir Yetkili mahkeme: İcra takibinin yapıldığı yerdeki mahkemedir