Hakimin Reddi, Reddin Şartları ve Reddine İtiraz

Hakimin Reddi ve Nedenleri

Hakimin reddi, bir davada hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir durumun vuku bulması halinde taraflardan birinin hakimin reddini talep etmesi veya hakimin kendiliğinden çekinmesini ifade etmektedir. Bu anlamda hakimin reddi usulü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu 36. maddesi uyarınca hüküm altına alınmıştır. Dolayısı ile hakimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması halinde, taraflardan biri hakimi reddedebileceği gibi hâkim de bizzat çekilebilir. Bu anlamda özellikle aşağıdaki hâllerde, hâkimin reddi sebebinin varlığı kabul edilmelidir.

• Davada, hakimin iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması,
• Davada, hakimin iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması,
• Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması,
• Davanın, hakimin dördüncü derece de dahil yan soy hısımlarına ait olması (kardeş, kuzenler, amca teyze hala gibi),
• Dava esnasında, iki taraftan birisi ile hakimin davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması halinde hakimin tarafsızlığından şüphe edilir.

Hakimin reddi sebeplerinden birinin  bulunması halinde, kural olarak hakim davadan kendiliğinden çekilmek zorunda değildir. Bu husus hakimin reddi ile hakimin yasaklılık halleri arasındaki farkı ortaya koymaktadır. Zira hakimin yasaklılık hallerinden birinin söz konusu olması halinde hakim tarafların talebi olmasa dahi o davadan çekilmek zorundadır.

Hakimin Ret Edilmesi Usulü Nasıldır?

Hakimin reddi sebebini bilen tarafın, ret talebini en geç ilk duruşmada ileri sürmesi gerekir. Hakimin reddi talebinde bulunacak olan taraf, şayet ret sebebini davaya bakıldığı sırada öğrenmiş ise en geç öğrenmeden sonraki ilk duruşmada, yeni bir işlem yapılmadan önce hakimin reddine yönelik talebini bildirmek zorundadır. Bu anlamda belirtilen sürede yapılmayan ret talebi dinlenmez. Hakimin reddi, dilekçe ile talep edilmelidir. Bu dilekçede, ret talebinin dayandığı sebepler ile delil veya emarelerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi gerekir. Örneğin hakim ile ret talebinde bulunan taraf arasında önceden bir husumet var ise bu husumetin olduğu yönünde mesajlar, yazışmalar yada hakim ile hakimin reddini talep edecek olan taraf arasında devam eden bir dava var ise bu davaya ilişkin olan belge ve bilgiler dilekçe ile ekli olarak sunulmalıdır. Hâkimin reddi dilekçesi, reddi istenen hâkimin mensup olduğu mahkemeye verilmelidir. Hâkimi reddeden taraf, dilekçesini karşı tarafa tebliğ ettirir. Karşı taraf bir hafta içinde cevap verebilir. Bu süre geçtikten sonra yazı işleri müdürü tarafından ret dilekçesi, varsa karşı tarafın cevabı ve ekleri, dosya ile birlikte reddi istenen hâkime verilir. Hâkim bir hafta içinde dosyayı inceler ve ret sebeplerinin kanuna uygun olup olmadığı hakkındaki düşüncesini yazı ile bildirerek, dosyayı hemen merciine gönderilmek üzere yazı işleri müdürüne verir.  Ret sebebi sabit olmasa bile, merci bunu muhtemel görürse, ret talebini kabul edebilir. Kural olarak ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamaz. Ayrıca bilinmelidir ki kural olarak hakimin reddi talebi geri de alınamaz.

Hakimin Reddi Talebini Hangi Merci İnceler?

Hakim, şayet taraflardan birinin ret talebi üzerine veya kendiliğinden çekilme yönünde görüş bildirirse, ret talebini incelemeye yetkili merci, bu çekilmenin kanuna uygun olup olmadığına karar verir. Hâkimin reddi talebi, reddi istenen hâkim katılmaksızın mensup olduğu mahkemece incelenir. Fakat reddedilen hâkimin katılmamasından dolayı mahkeme toplanamıyor ya da mahkeme tek hâkimden oluşuyor ise ret talebi, o yerde asliye hukuk hâkimliği görevini yapan diğer mahkeme veya hâkim tarafından incelenir. Şayet o yerde, asliye hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, asliye ceza hâkimi varsa onun tarafından, yoksa en yakın asliye hukuk mahkemesi tarafından incelenir. Sulh hukuk hâkimi reddedildiği takdirde, ret talebi, o yerdeki diğer sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir. Şayet o yerde, sulh hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, bulunma sıralarına göre; o yerdeki sulh ceza hâkimi, asliye hukuk hâkimi, asliye ceza hâkimi, bunların da bulunmaması hâlinde, en yakın yerdeki sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir.

Hakimin Reddi Talebinin İncelemesi Nasıl Yapılır?

Hâkimin reddi talebine ilişkin karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak da verilebilir. Bu anlamda reddi istenen hâkim, ret hakkında merci tarafından karar verilinceye kadar o davaya bakamaz Nitekim ret talebinin merci tarafından kabul edilmemesi hâlinde, reddi istenen hâkim davaya bakmaya devam edecektir. Bu anlamda ret talebinin, kötü niyetle yapıldığının anlaşılması ve esas yönünden kabul edilmemesi hâlinde, talepte bulunanların her biri hakkında 500 Türk Lirasından 5000 Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına hükmolunur. Hâkim hakkında aynı davada aynı tarafça ileri sürülen ret talebinin reddi hâlinde verilecek disiplin para cezası, bir önceki disiplin para cezasının iki katından az olamaz.

Hakimin Reddi Kararının Reddi Nasıl Olur?

Hâkimin reddi talebi, aşağıdaki hâllerde kabul edilmeyerek geri çevrilecektir.

• Ret talebi süresinde yapılmamışsa,
• Ret sebebi ve bu sebebe ilişkin inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse,
• Ret talebinin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa,
• Bu hâllerde ret talebi, toplu mahkemelerde reddedilen hâkimin müzakereye katılmasıyla; tek hâkimli mahkemelerde ise reddedilen hâkimin kendisi tarafından geri çevrilir.

Fakat bu halde ilk derece mahkemesinin bu kararlarına karşı istinaf yoluna, bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin başkan ve üyeleri hakkındaki kararlarına karşı da temyiz yoluna ancak hükümle birlikte başvurulabilir.

Hakimin Yasaklılığı Nedir?

Hakimin yasaklılığı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 34. madde hükmünde tespit edilmiştir. Bu anlamda aşağıdaki hâllerde hakim davaya bakamaz; hatta davaya bakmaması yönünde bir  talep olmasa bile hakim çekinmek zorundadır.

• Kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davada,
• Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında,
• Kendisi veya eşinin altsoy veya üst soyunun davasında, (çocukları, annesi ve babası)
• Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında,
• Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı bulunanların davasında,
• Nişanlısının davasında, (taraflardan biri hakimin nişanlısı ise hakim o davaya bakamaz.)
• İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada hakim davaya bakamaz.

Cumhuriyet Savcıları’nın Yasaklılığı ve Reddi Mümkün müdür?

Hakimlerin yasaklılık ve retlerine ilişkin hükümler,Cumhuriyet Savcıları bakımından uygulanmamaktadır. Bu anlamda Türk Ceza Muhakemesi Kanunu gözetildiğinde savcıların yasaklılık ve retlerine ilişkin herhangi bir hükümde öngörülmemiştir. Dolayısı ise şayet bir soruşturmada Cumhuriyet Savcısı’nın objektif davranmadığı yönünde bir kuşku varsa yada tarafsızlığını şüpheye düşürecek bir durum vuku buldu ise o halde savcıların mensup oldukları amir makama (Cumhuriyet Baş Savcılığı’na) başvurmak suretiyle değiştirilmeleri talep olunabilir. Fakat bu yol idari bir yoldur yargısal değildir. Yukarıda Açıklanan Hususlar Hakkında Detaylı Bilgi ve Hukuki Danışmanlık İçin Büromuz Avukatları İle İletişime Geçmeniz Tavsiye Olunur.

---

HUKUKİ SÖZLÜK Vekil: Katılan, suçtan zarar gören veya malen sorumlu kişiyi ceza muhakemesinde temsil eden avukatı ifade etmektedir. Soruşturma: Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi ifade etmektedir. Kovuşturma: İddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade etmektedir.