Anonim Şirketler ve Pay Senetleri

GİRİŞ             Bir anonim şirketin sermayesinin birbirine eşit paylarından bir parçasını temsil eden kıymetli evrak niteliğindeki belgelere hisse senetleri denir. Hisse senetleri hem kapalı tip anonim ortaklık hem de halka açık anonim ortaklıklar açısından şirket sermayesine katılımı temsil ettiğinden önem taşımaktadır. Çalışmamda ilk önce sermaye piyasası araçlarından  genel olarak bahsedilmiş,daha sonra sermaye piyasası araçlarından hisse senetlerinin tanımı yapılarak,türleri,sahiplerine sağladığı haklar hem sermaye piyasası kanunu hem de Türk Ticaret Kanunu açısından farklılıklar da göz önünde bulundurularak anlatılmıştır. Oydan yoksun pay senetleri ise sadece sermaye piyasası kanunu’na tabi halka açık anonim ortaklıklar açısından söz konusu olduğundan ve önem arz ettiğinden ayrı bir başlık altında ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

1. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI

Sermaye piyasası araçları menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarıdır (SerPK m.3/b/1).Menkul kıymetler Sermaye Piyasası araçlarının bir alt kümesini oluşturur. Menkul kıymetler;  ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir tutarı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan,  dönemsel gelir getiren,  misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenen, kıymetli evraktır (SerPK m.3/b/2). Hisse senedi ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymetlere, tahvil de alacaklılık hakkı sağlayan menkul kıymetlere örnek olarak verilebilir. Menkul kıymet dışında kalan ve şartları Kurulca belirlenen diğer evraklar da diğer sermaye piyasası araçlarını oluşturur. Nakit, çek, poliçe, bono ve mevduat sertifikası sermaye piyasası aracı değildir( SerPK m.3/b/3).

1. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARINDAN PAY SENETLERİ

1. TANIM

Pay senetleri, anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan,  şirket sermayesine katılımı temsil eden, yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş kıymetli evraklardır.[1] Diğer bir deyişle anonim şirketin çıkardığı pay senetleri,kıymetli evrak niteliğinde bir senet olup,pay sahiplerinin hissedarlık haklarını temsil eden sermaye piyasası aracıdır.[2] Hissedarlığın doğması için, şirketin hisse senedi çıkarması gerekmez. Hisse senedi çıkarılmamış olsa dahi, anonim şirketin tescili ve tüzel kişiliğin kazanılması ile hissedarlık doğar. Bu nedenle, pay senedi çıkarılması,kambiyo senetlerinde olduğu gibi (TTK m.482 vd) ihdasi (kurucu) değil, açıklayıcı niteliğe sahiptir.[3]

1. PAYIN OLUŞUM ANININ KAPALI TİP AO’LAR ve HAAO’LAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Kapalı tip AO’larda hisse senetleri tescilden sonra çıkarılır. Kapalı tip anonim şirkette pay senetlerinin çıkarılma zamanı,kuruluşta,şirketin tescilinden sonra (TTK m.412) ve sermaye artırımında ise,genel kurulun artırım kararının tescilinden sonra çıkarılabilir (TTK m.395.cüm.3). Tescilden önce çıkarılan pay senetleri hükümsüzdür (TTK.395.cüm.3,412). Tescilden önce pay senedi çıkaran kimseler,bunların geçersizliği nedeniyle meydana gelen zararlardan sorumludurlar. Pay senetlerinin geçersizliği, onların iştirak taahhüdünden doğan borç ve yükümlülüklerine etkili olamaz.[4] HAAO’da ise  tescilden önce hisse senedi çıkarılabilir. 3794 sayılı yasa ile SerPK’da yapılan değişiklik ile halka açık anonim şirketlerde,TTK m.395 ve 412 hükümlerinin SerPK sisteminde uygulanmayacağı öngörülmüş ve pay senetlerinin sermaye artırım kararının tescilinden önce bastırılıp sahiplerine verilme zorunluluğu getirilmiştir.Buna göre,kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş anonim şirketler satış esnasında hisse senetlerini alıcılara teslim etmek zorundadırlar (SerPK m.7/4). Esas sermayeli anonim şirketlerde ise, hisse senetleri sermaye artırımının tescilini izleyen 30 gün içinde sahiplerine verilmelidir. Nama yazılı hisse senetlerinde ise bu süre 90 gündür.[5] Görüldüğü gibi payın oluşum anı açısından TTK sistemi ile sermaye piyasası kanunu sistemi farklılık göstermektedir.

1. PAY SENETLERİNİN SAHİPLERİNE SAĞLADIĞI HAKLAR

Hisse senetleri sahiplerine, ortaklık hakkı, yönetime katılma (oy) hakkı, kar payı (temettü) alma hakkı, rüçhan hakkı (yeni pay alma hakkı),  bedelsiz pay alma hakkı, tasfiyeden pay alma hakkı,  bilgi edinme hakkı, sağlar. Paydaşların belirtilen bu hakları aşağıda paydaşların mali hakları ve yönetimsel hakları başlığı altında incelenecektir.

1. Paydaşların Mali Hakları

1. Kar Payı (temettü) Alma Hakkı

TTK. m. 455/f(1)/c.1 uyarınca her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem karına, payı oranında katılma hakkına haizdir.Her ne kadar TTK sistemi uyarınca kar payı alma hakkı müktesep haklardan olsa da pay sahiplerine kar payının dağıtılmaması da mümkündür.Kar payı dağıtılmazsa yedek akçelere bölünmesi mümkündür. Sonra yedek akçelerden sermaye artırımı veya yatırım yapılabilir. SerPK’ya tabi HAAO’larda kar payının dağıtılmasında ise hisse senetleri borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar ve hisse senetleri borsada işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıklar şeklinde ayrım yapılır. Hisse senetleri borsada işlem gören anonim ortaklıklar pay sahiplerine 1.temettüyü dağıtmayabilir ama hisse senetleri borsada işlem görmeyenler mutlaka 1.temettüyü pay sahiplerine nakden dağıtmak zorundadır.

1. Tasfiyeden Pay Alma Hakkı (Tasfiye Sonucuna Katılmaları)

Ortaklıkların tasfiyesinde öncelikle şirketin borçları ödenir. Ortaklığın tahvil, finansman bonosu gibi borçlanmayı ifade eden menkul kıymetleri varsa öncelikle bu kıymetlerin bedelleri ödenir. Şirket borçları ödendikten sonra, kalan tutarlar üzerinden hisse senedi sahiplerinin pay alma hakları mevcuttur.[6]

1. Bedelsiz Pay Alma Hakkı

Halka açık anonim şirketlerde esas sermaye artırımı 2 şekilde yapılabilir. Dış kaynaklardan yapılan sermaye artırımı ve iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımıdır. Dış kaynaklardan yapılan sermaye artırımında nakdi veya ayni olarak şirkete dış kaynak getirilir. Bu durumda hem pay sayısı hem de sermaye artar. İç kaynaklardan yapılan sermaye artırımında ise payların itibari değeri artırılarak sermaye artırımı yapılır. Bu durumda pay sayısı aynı kalır sermaye artar ve yeni çıkarılan paylar bedelsiz olarak çıkarılıp pay sahiplerine verilebilir.

1. Rüçhan (Yeni Pay Alma) Hakkı

Ancak bir sermaye artırımı çerçevesinde kullanılan bir haktır. Pay sahibi sermaye artırımına ister katılır ister katılmaz dolayısıyla rüçhan hakkının kullanılması zorunlu değildir. Kayıtlı sermaye sistemindeki anonim şirketlerde, esas sözleşmede bu konuda bir hüküm öngörülmüş olması kaydıyla,yönetim kurulunun,pay sahiplerinin yeni pay alma haklarını sınırlandırması mümkündür (SerPK m.12.V.). Ancak yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi,pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamaz (SerPK m.12/4 son cüm.)[7] 2. Paydaşların Yönetimsel Hakları a. Bilgi Alma Hakkı Anonim şirketlerin malvarlığı ile ilgili bilgilerin alınması ve açıklanması HAAO, yani SerPK sisteminde önem arz etmektedir. Buna karşılık, kapalı tip anonim şirketlerde, yani TTK sisteminde ise, sadece pay sahiplerinin TTK m.362 ve 363 hükümlerinde malumat alma hakkı başlığı altında bilanço, kar-zarar hesabı, yıllık rapor ve safi kazancın nasıl dağıtılacağına ilişkin tekliflerin denetçi raporlarıyla birlikte genel kurul toplantısından en az 15 gün önceden merkez ve şubelerinde pay sahiplerinin emrine amade tutulacağı ve bunun bir yıl süreyle de devam edeceği öngörülmektedir.[8] Sermaye Piyasası Kanununda ise 3794 sayılı yasayla eklenmiş olan 16/A maddesinde kamunun aydınlatılmasında özel durumlar başlığı altında bu husus düzenlenmiştir. Bu hükme göre; ‘Halka açık anonim ortaklıkların sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak amacıyla pay sahiplerine çağrıda bulunarak, hisse senedi toplama girişiminde bulunulmasında veya genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekalet istenmesinde veya ortaklığın pay dağılımının önemli ölçüde değişmesi sonucu veren, hisse senedi el değiştirmelerinde, sermaye artırımlarında, birleşme ve devirlerde, menkul kıymetlerin değerini etkileyebilecek önemli olay ve gelişmelerden Kurul, küçük pay sahiplerinin korunması ve kamunun aydınlatılmasını sağlamak amacıyla düzenlemeler yapar.’ Görüldüğü gibi sermaye piyasası kanununa eklenen bu maddeyle HAAO’larda küçük pay sahiplerinin gelişmelerden haberdar edilmeleri gereği vurgulanmıştır. b. Şirket Yönetimine Katılma ve Oy Kullanma Hakkı Hisse senedi sahipleri, şirketlerin genel kurullarına katılarak gündemdeki maddelerle ilgili olarak oylarını kullanabilirler.

1. PAY SENETLERİNİN TÜRLERİ

1. İhraç Açısından Hisse Senetlerinin Çeşitleri

Hisse senetleri nama ve hamiline yazılı olarak ihraç edilebilirler. Ancak Sermaye Piyasası Kurulu’nun kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları hakkındaki tebliği uyarınca Merkezi Kayıt Kuruluşu üyesi(hisse senetleri borsada işlem gören)ihraççı kuruluşlar hisse senetlerini aynı neviye çevirmek zorundadırlar.[9] Bu durumda söz konusu üyeler ana sözleşme değişikliklerini yaparak bütün hisse senetlerini ya nama ya da hamiline çevireceklerdir.

1. Haklar Açısından Hisse Senetlerinin Çeşitleri

1. İmtiyazlı –Adi Hisse Senetleri

Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kara katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. Bir anonim ortaklıkla çeşitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bunlar farklı grup isimleriyle adlandırılırlar[10] ve borsada farklı işlem sıralarında işlem görürler.[11] b. Kurucu Hisse Senetleri Kuruluşta emeği geçen ortaklara bu hizmetleri karşılığı verilen hisse senetleridir. Uygulamada kurucu hisse senetlerinin alım satımı çok azdır. Bunlara örnek olarak İş Bankası kurucu hisseleri gösterilebilir.[12] c. Oydan Yoksun Hisse Senetleri Bu tür hisse senetleri oy kullanama dışında hisse senedinin ortaklarına sağladığı her türlü haktan yararlanabilirler. Ancak genel kurullara gözlemci olarak katılabilirler, oy kullanamazlar.[13] Farklı bir özellik arz eden oydan yoksun hisse senetleri aşağıda ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır.

1. Primli (Agiolu) -Primsiz Hisse Senetleri

Üzerinde yazılı değer ile diğer bir deyişle nominal değerden ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal değerlerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denir. TTK sisteminde primli hisse senedi çıkarma TTK.m.286/2 hükmü gereğince, esas sözleşmede bu hususta hüküm bulunmasına veya bunun genel kurul tarafından karar altına alınmasına bağlıdır. Oysa ki, kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş anonim şirketlerde, SerPK m.12/5 hükmü ile; ana sözleşmeye hüküm konulması kaydıyla, yönetim kuruluna itibari değerinin üzerinde pay senedi çıkarabilmesi imkanı tanınmıştır. Primli hisse senetleri, çoğunlukla öz kaynaklarının fazla, mali yapısının sağlam ve “, borsada menkul kıymetlerine talebin çok olduğu, dolayısıyla fiyatlarının sürekli yükseldiği anonim şirketlerin sermaye artırımlarında çıkarılır.[14]

1. Bedelli-Bedelsiz Hisse Senetleri

Nakit/bedelli sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine bedelli hisse senedi, ortakların nakit ödeme taahhüdünü içermeksizin iç kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine ise bedelsiz hisse senedi denir.

1. PAY SENETLERİNİN GETİRİLERİ

Hisse senedi sahipleri temel olarak iki tür gelir elde ederler; 1. Kar payı (temettü) geliri: Anonim ortaklıkların yılsonunda elde ettikleri karın ortaklara dağıtılmasından elde edilen gelirdir. Hisseleri/payları Borsa’da işlem gören halka açık anonim ortaklıklar, karlarını Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV, No: 27 sayılı Tebliği’nde yer alan esaslar, ortaklık esas sözleşmesinde yer alan hükümler ve Şirketler tarafından kamuya açıklanmış kar dağıtım politikaları çerçevesinde nakden veya temettüün sermayeye ilavesi suretiyle hisse ihraç ederek dağıtabilir. 2009 yılı faaliyetlerinden elde edilen karlar için herhangi bir asgari kar dağıtım zorunluluğu bulunmamaktadır. Hisse senetleri Borsa’da işlem görmeyen halka açık anonim ortaklıklar ise Seri: IV, No: 27 sayılı Tebliğ hükümleri ve ilgili Kurul düzenlemeleri çerçevesinde, dağıtılabilir karlarının en az %20’sini birinci temettü olarak dağıtmak zorundadır. 2.Sermaye kazancı: Zaman içinde hisse senedinin değerinde meydana gelen artıştan elde edilen gelirdir. F.  PAY SENETLERİNİN ZİYAI VE ZAMANAŞIMI Hisse senedinin ziyaı, doğal bir afet (deprem vb.) veya bir insan fiiliyle (çalınma, yırtılma vb.) elinde bulunduranın iradesi dışında senedin elinden çıkması, veya elinde bulunmakla beraber yıpranma bozulma gibi nedenlerle artık kullanılamaz hale gelmesidir. Zayi olduğu ispat edilen hisse senetleri için, mahkemeden iptal talebinde bulunulabilir. Hisse senedi mahkeme tarafından iptal edildiğinde hak ile senedin arasındaki bağ kopar ve senedin verdiği haklar senetsiz de talep edilebilir. Hisse senedinin bir mülkiyet senedi olması ve vade taşımaması nedeni ile, zamanaşımı söz konusu değildir. Ancak, tasfiye bakiyesinden pay alma hakkı tasfiye tarihinden itibaren 10 yıllık zamanaşımına, kar payı hakkı ise 5 yıllık zaman aşımına tabidir.[15] III. OYDAN YOKSUN HİSSE SENETLERİ A. OY HAKKI BAKIMINDAN PAY

1. Oy Hakkı Olan Pay

TTK.m.373/1 hükmü uyarınca,her payın en az bir oy hakkı vardır.Oydan yoksun pay olmaz.Bu sistem TTK’nın benimsediği sistemdir.Ancak başka hukuk sistemlerinde oy hakkı olan payların yanı sıra oy hakkı olmayan paylar da bulunmaktadır.1992 yılında yapılan değişiklikle Sermaye Piyasası Kanununun 14/A hükmü, karda imtiyazlı fakat oy hakkından yoksun paylara izin vermiştir.

1. Oy Hakkından Yoksun Pay

Türk Ticaret Kanunu sisteminin aksine,2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda 1992 yılında[16] yapılan değişiklikle, karda imtiyazlı oydan yoksun paylar çıkarılması kuralı getirilmiştir. SerPK.m.14/A hükmüne göre, ‘Anonim ortaklıklar esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak şartıyla, kâr payı imtiyazı sağlayarak, oy hakkından yoksun paylar ihraç edebilir ve bunları temsil eden hisse senetlerini halka arz edebilirler. Oydan yoksun payların ihracı ve bunların sermaye içindeki oranı bu payları temsil eden hisse senetlerine kar payı dağıtımında tanınacak imtiyazın mahiyeti ve oranı, senetlerin şekil, kapsam ve türü, kâr payı imtiyazı dışındaki pay sahipliği haklarında tanınabilecek diğer imtiyazlar ve bunların kullanım esasları ile bu senetlerin halka arz, satış şart ve usulleri Kurul tarafından belirlenir.’ Bu hükümden anlaşılacağı üzere; Oy hakkından yoksun pay çıkarılabilmesi için HAAO’nun esas sözleşmesinde bu yolda bir hüküm bulunmalıdır. Oydan yoksun paylar halka arz edilmek üzere çıkarılabilir. Mevcut pay sahiplerine oydan yoksun pay tahsis edilemez. Oydan yoksun paylar, kural olarak, karda imtiyaz sağlamak üzere çıkarılır.

1. Oydan Yoksun Pay Senetleri

Oydan Yoksun Pay Senetleri(OYPS),Sermaye Piyasası Kurulu(SPK)’nın Seri:1,No:15 Tebliği ile düzenlenmiştir.[17] Bu tebliğe göre, OYPS’ler, AO’ların sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri, oy hakkı hariç, sahibine kar payından ve AO isterse-esas sözleşmede hüküm bulunması şartıyla- tasfiye bakiyesinden imtiyazlı olarak yararlanma hakkı ve diğer ortaklık hakkını sağlayan pay senetleridir. Oydan Yoksun Pay Senetleri’nin nama yazılı olması zorunludur. TTK.m.418 uyarınca, ortaklık yönetim kurulu bu payları pay defterine kayıttan kaçınamaz (m.5). Buna göre OYPS’nin itibari değerleri oy hakkı veren klasik pay senetlerinin-veya farklı itibari değer varsa-bunlardan herhangi birisinin itibari değerine eşit olmalıdır. Tebliğ, AO’nun YK başkanının ve üyelerinin, denetçilerin, murahhas müdür, genel müdür ve yardımcılarının, yetki ve sorumluluk bakımından belirtilen görevlere benzer görevlerde bulunanların, bunlarla yönetim, denetim, veya sermaye ilişkisi içinde bulunan kişilerin OYPS edinmelerini yasaklamıştır (m.7). Ancak bu yasağın ne derece etkili olabileceği ve bunun ne gibi yararlar sağlayacağı kuşkuludur.[18]

1. Sağladığı Haklar

aa. Kâr Payında İmtiyaz Oydan yoksun hisse senedi sahipleri diğer ortaklarla birlikte, mevzuat ve esas sözleşmede belirtilen miktarda kar payı alırlar. Yukarıda belirttiğim oydan yoksun pay senetlerinin tanımından da anlaşılacağı gibi, oydan yoksun pay senedi sahipleri için, esas sözleşmede gösterilecek oranda kâr payında imtiyaz tanınması zorunludur ve imtiyazlı kâr payları nakden dağıtılır. Oydan yoksun hisse senedi sahiplerine tanınan imtiyazlı kar payı dağıtılmadıkça, başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi veya kurumlara kârdan pay dağıtılmasına karar verilemez.[19] bb. Tasfiye Bakiyesinde İmtiyaz Ortaklık esas sözleşmesinde hüküm bulunmak koşuluyla, oydan yoksun hisse senedi sahiplerine tasfiye bakiyesinde imtiyaz tanıyabilir. Bu halde tasfiye halinde bulunan ortaklığın borçları ödendikten sonra kalan mevcudu, TTK hükümleri saklı kalmak üzere, öncelikle tasfiye bakiyesinde imtiyazlı oydan yoksun hisse senedi sahiplerine, ortaklığa koydukları sermayenin ödenmesi için tahsis edilir. cc. Oy Hakkının Doğması Ortaklık, üst üste 3 yıl kâr dağıtamazsa veya mevzuat uyarınca izin verilmediği halde, herhangi bir nedenle bir yıl oydan yoksun hisse senedi imtiyazına ilişkin kâr dağıtımını yapmazsa, senet sahipleri, bu durumların kesinleştiği genel kurul toplantı tarihini izleyen yıl, esas sermayeye katılmaları ile orantılı olarak oy hakkını elde ederler ve buna bağlı olarak imtiyazlı bu paylar adi pay haline dönüşür. Ayrıca esas sözleşmede hüküm bulunmak kaydıyla, belirlenecek bir süre sonunda bu senetler adi hisse senedine dönüşebilir.[20] dd. Yeni Pay Alma Hakkı Ortaklıkların yapacakları sermaye artırımında,oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin diğer ortaklarla birlikte,sermaye payları ile orantılı olarak yeni pay alma hakları vardır. ee. Bedelsiz Pay Alma Hakkı İç kaynaklı sermaye artırımlarında oydan yoksun hisse senedi sahipleri, artırım tarihindeki sermaye payları oranında bedelsiz oydan yoksun pay alma hakkına sahiptirler. ff. Genel Kurula Katılma Hakkı Söz konusu tebliğin 18.maddesi oydan yoksun hisse senedi sahiplerine oy hakkı olmaksızın genel kurula katılma ve bilgi alma hakları sağlamıştır. Bu durum ihraçcı Şirket açısından alternatif kaynak yaratırken, şirketin ortaklık yapısı ve yönetim düzeni korunmaktadır. Yatırımcılara ise alternatif bir yatırım aracı sunulmaktadır Ayrıca m.17’de, OYPS’lerin sahiplerine genel kurul toplantısının mektupla bildirilmesi zorunluluğu öngörülmektedir. Ancak hisse senetleri borsalarda veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören ortaklıklarda, oydan yoksun hisse senedi sahiplerine toplantı gününün taahhütlü mektupla bildirmesine ilişkin TTK hükmü uygulanmaz. Oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin talebi halinde, ortak yöneticileri,bu paylarla ilgili konularda,genel kurulda bilgi vermek zorundadırlar.[21] gg. Diğer Haklar Oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin, diğer ortaklar gibi şirket faaliyetleri hakkında bilgi alma ve sorumluluk davası açma hakları vardır.Ayrıca oydan yoksun hisse senedi sahipleri azınlık haklarına sahiptirler.

1. Oydan Yoksun Hisse Senedi Sahipleri Özel Kurulu

Oydan yoksun hisse senedi sahipleri özel bir kurul oluştururlar. Oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin haklarında değişiklik yaratan genel kurul kararları, toplantı tarihinden itibaren en geç bir ay içinde bu özel kurulca onanmadıkça hüküm ifade etmez. Oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin haklarını değiştiren veya ortadan kaldıran ya da ihlal eden genel kurul kararları aleyhine, özel kurul toplantı tutanağına muhalefetini yazdıran pay sahibi, gerektiğinde oydan yoksun hisse senedi sahipleri özel kurul kararları için iptal davası açabilir ve genel kurul kararının iptali için dava açılmak üzere, keyfiyeti yönetim kurulu üyeleri ve denetçilere bildirir.[22] Kayıtlı sermaye sisteminde, oydan yoksun hisse senedi sahipleri yönetim kurulu kararları aleyhine de iptal davası açabilirler. SONUÇ Anonim şirketlerde, ortaklık hakları, hisse senetleri ile temsil edilir. Hisse senedinin maliki kim ise, o kişi ortaktır. Ülkemizdeki anonim şirketlerin, büyük kısmı “aile şirketi” olduğundan ve hisse senedi bastırılması konusunda, yasal bir zorunluluk da bulunmadığından, anonim şirketlerde, hisse senedi konusu son derece önemli olmasına karşın, olayın önemini bilen ve hisse senedi bastıran şirket sayısı azdır. Olayın sağladığı mali avantajlar da yeterince bilinmediğinden, anonim şirketlerin çok büyük kısmı, hisse senedi bastırmıyorlar. Hisse senetleri sermaye piyasası ve Türk Ticaret Kanunu açısından değerlendirildiğinde payın oluşum anı açısından farklılık söz konusudur.Türk Ticaret Kanununda pay tescille oluşurken,sermaye piyasası kanununda tescilden önce de hisse senedi çıkarmak mümkündür. Oydan yoksun hisse senetleri bakımından iki kanun  değerlendirildiğinde Türk Ticaret Kanunu oydan yoksun paylara izin vermezken 1992 yılında yapılan değişiklikle Sermaye Piyasası Kanununun 14/A hükmü, karda imtiyazlı fakat oy hakkından yoksun paylara izin vermiştir.Ancak,kar payından imtiyaz verilmesi ve üç yıl kar dağıtılmaması halinde bu hisse senetlerinin adi ortaklığa dönüşebilmesi,oydan yoksun hisse senetlerini piyasamızda görmeyen engelleyen unsurlardır. KAYNAKÇA PULAŞLI, Hasan : Şirketler Hukuku, 8.Bası, Karahan Yayınları, Adana, 2009.  HELVACI, Mehmet : Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı Usulü ve Bu Sisteme Tabi Olan Anonim Ortaklıklarda Hisse Senetlerinin Çıkarılma Zamanı, İstanbul, 1995. YILDIZ,Şükrü:Anonim Ortaklıkta Pay Sahipleri Açısından Eşit İşlem İlkesi,Ankara 2004. POROY, Reha/ TEKİNALP, Ünal/ ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 11. Bası, Vedat Kitapçılık,  İstanbul 2009. İNAM ,Mehmet:Sermaye Piyasası,Seçkin Yayıncılık,Ankara 2007. [2] Sermaye piyasası aracı kavramı,menkul kıymet teriminin yerine 3794 sayılı yasa ile getirilmiştir. [3] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku, 8.Bası, Karahan Yayınları, Adana 2009, s.358. [4] Mehmet Helvacı, Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı Usulü ve Bu Sisteme Tabi Olan Anonim Ortaklıklarda Hisse Senetlerinin Çıkarılma Zamanı, İstanbul, 1995,s.159-160. [5] HELVACI ,s.159-160. [6] Mehmet İnam, Sermaye Piyasası,Seçkin Yayıncılık,Ankara,2007,s.392.) [7] Kayıtlı sermaye sisteminde yeni pay alma hakkının sınırlandırılması hakkında bkz.Şükrü Yıldız,Anonim Ortaklıkta Pay Sahipleri Açısından Eşit İşlem İlkesi,Ankara, 2004,s.171 vd. [8] PULAŞLI,s.200. [9] İNAM,s.391. [10] A grubu, B grubu, C grubu gibi [12] İNAM,s.391. [13] İNAM,s.392. [14]POROY Reha/TEKİNALP Ünal/ÇAMOĞLU Ersin, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 11. Bası, Vedat Kitapçılık,  İstanbul 2009, s. 778. [16] RG.13.5.1992 gün,sayı 11227.Oydan yoksun paylarla ilgili olarak bkz.Nomer,Füsun Anonim Ortaklıkta,Oydan Yoksun paylar,İstanbul 1994.Çeker,M.Anonim Ortaklıkta Oy Hakkı ve  Kullanılması,Ankara 2000,s.103 vd. [17] SPK 2003 yılında çıkardığı Seri.1,No:30 sayılı bir tebliğ ile OYPS’yi yeniden düzenlemiştir(RG.20.3.2003,25054). [18] PULAŞLI , s.363. [19] İNAM,s.395. [21] İNAM,s.396. [22] İNAM,s.396.