İş Kazası Tazminat Davası ve İşçi Hakları Nelerdir?

İş Kazası Nedir?

İş kazaları, işçinin iş yaşamında meydana gelen ve  işçinin yaptığı işin olağan risklerini bünyesinde barından kazaları ifade etmektedir. Günümüzde bilhassa sanayi kollarında işçilerin can güvenliğini riske atabilecek pek çok durum mevcuttur. Bu hususa  karşı gerekli önlemlerin alınması zorunluluğunun yanı sıra işçilerin bireysel olarak da öncelikli olarak iş sağlığına önem vermeleri gerekmektedir. Malesef özellikle iş sağlığı ve güvenliği açısından işin yapılması ile ilgili işverence alınması gereken tedbirlerin  alınmadığına, ve işçinin adeta canı pahasına çalıştırıldığına uygulamada çok fazla şahit olunmaktadır. Bu gibi durumlarda ölüm ile sonuçlanan iş kazaları ile de karşılaşılmaktadır.  Nitekim böyle bir halde iş kazasının ölüm olayı ile sonuçlanmasında iş sağlığı ve güvenliği husunda gerekli tedbirleri almayan işveren birinci derece sorumlu olmaktadır.

İş Kazası Halinde Yapılması Gerekenler Nelerdir?

İş kazasının meydana gelmesi halinde işçi ve işverenin kanundan kaynaklı bazı  yükümlülükleri doğmaktadır ve bunların yerine getirilmemesi halinde tarafların sorumluluğuna neden olmaktadır. Dolayısı ile iş kazasının meydana gelmesi halinde;

• Öncelikle sağlık müdahalesi gerçekleştirilmelidir.
• İş yeri kaza raporu düzenlenerek, tutanağa iki şahit adı yazılıp  imzaları da alınmalıdır.
• İş kazası, bağlı bulunan kolluk birimine (Emniyet veya Jandarma) bildirilmelidir.
• İş kazası, bağlı bulunan Sosyal Güvenlik Kurumu Birimine bildirilmelidir.

İş Kazası Halinde Açılacak Davalar Nelerdir ?

İş kazası işçinin yaralanması veya ölümü ile de sonuçlanabilir. Dolayısı ile böyle bir durumla karşılaşıldığında ilgili kolluk birimi ve Cumhuriyet Savcısı gerekli soruşturmayı yaparak olayın sorumluları aleyhine ceza davası açacaktır. Bunun yanı sıra işçi veya kanuni mirasçıları (işçinin ölümü halinde) tarafından da hukuk davaları açılabilecek, tazminata yönelik talepler bu davalarla ileri sürülebilecektir. Bunun yanı sıra iş kazası halinde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından açılacak rücu davaları da söz konusudur. Bu davalarda iş kazasının meydana gelmesinde ki kusurun işverene ait olması veya üçüncü bir kişiye yahut işçiye ait olması hallerinde SGK, ödemiş olduğu meblayı  rücu edebilecek ve bunu dava konusu yapacaktır. Özetle, bir iş kazasının meydana gelmesi halinde aşağıda belirtilen davalar açılabilir.

• Ceza Davası
• Maddi ve Manevi Tazminat Davaları
• Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Açılacak Rücu Davaları

İş Kazası Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?

İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davaları, iş kazasının meydana gelmesinde kusuru olan, iş sağlığı ve  güvenliğinin gerektirdiği tedbirleri almayarak iş kazasının meydana gelmesine sebep olan işverene karşı açılır. Bu dava esasen işverenin kendisini temsile yetkili çalışanlarına veya aracı kişilere de yöneltilebilir. (örneğin, işletme müdürü, ticari temsilci) iş kazası nedeniyle açılacak tazminat davasında, tazminat İş Kazası Neticesinde Ceza Soruşturması Yukarıda detaylı açıklandığı üzere iş kazasının meydana gelmesiyle birlikte, kolluk birimlerine işveren tarafından bildirim yapılmalıdır. Söz konusu bildirimi yapmayan işveren bildirim yapmaması veya geç yapması nedeniyle bizzat sorumlu olur. Bildirimin yapılmasıyla birlikte ilgili iş kazası için dosya açılacak ve kolluk birimleri tarafından tahkikat aşamasına geçilecektir. Buna göre, Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca öngörülen genel hükümlere binayen Cumhuriyet Savcısı tarafından soruşturma yürütülecek ve iddianamenin hazırlanması ile birlikte iş kazasının meydana gelmesinde sorumlu işveren, (örneğin işçinin istihdam edildiği şirketin yetkililerinin) yargılanması maksadı ile kamu davası açılacaktır.

İş Kazası Nedeniyle Açılacak Manevi Tazminat Davası

Manevi tazminat; kişilik hakları zarar gören kişinin söz konusu zarar sebep olanlardan alınarak kendisine ödenecek uygun bir miktarı ifade etmektedir. İş kazası nedeniyle açılacak manevi tazminat davasında  ise, işçi iş kazası nedeniyle gördüğü manevi zararın tazminini talep etmek hakkına haizdir. Manevi zarardan kasıt, işçinin söz konusu kaza nedeniyle yaşadığı psikolojik travma olabilir, bir örnekle açıklamak gerekirse; bir iş kazası sonucu kolunu kaybeden işçinin bu durum nedeniyle yaşadığı üzüntüden kaynaklanan psikolojik travmaları nedeniyle işvereninden ve kazaya sebep olan sorumlu üçüncü kişilerden manevi tazminat talep etmesi mümkündür. Manevi Tazminatın Şartları Nelerdir ? İş kazası nedeniyle zarar gören işçi veya iş kazası sonucu ölen işçinin  yakınları için manevi tazminat talep edebilirler. Ancak mahkemece manevi tazminata hükmedilebilmesi için bazı şartların varlığı aranacaktır. Buna göre;

• İş kazasına sebebiyet veren fiil
• Bu fiil neticesinde  bir zararın meydana gelmesi
• Meydana gelen zarar ile fiil arasında illiyet bağı (neden/sonuç ilişkisi)
• Fiilin hukuka aykırı olması
• İşçinin zarara uğraması

gereklidir. Yukarıda sayılan şartların varlığı halinde mahkeme manevi tazminata hükmedecektir. Ölen İşçinin Eşi ve/veya Çocukların Manevi Tazminata Başvurma Şartları Nelerdir ? Eğer işçi, iş kazası neticesinde ölmüş ise yasal mirasçılarının maddi ve manevi tazminat açma hakları mevcuttur. Fakat işçinin yalnızca cismani zarara uğraması halinde, yakınlarının bu zarar dolayısıyla hayat seyirleri değişir, kaza dolayısıyla psikolojileri bozulur ve benzer etkiler gözlenirse ; yine manevi tazminat açma hakları söz konusu olacaktır. Nitekim manevi tazminat, olay karşısında kişilerin manevi kayıplarını gidermeye hizmet etmesi amacı ile öngörülmüştür. İş kazası neticesinde ölüm gerçekleşirse bu halde işçinin yasal mirasçıları olan annesi, babası, eşi ve çocuklarının talep edebileceği bir tazminat türü olan destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir. Nitekim bu tür tazminatın doğası gereği, iş kazası veya meslek hastalığı neticesinde bir ölüm meydana gelmeli, ölen işçinin yakınlarının ise işçinin desteğinden yoksun kalacak olmaları gerekir. Gerçekten de işçinin iş kazası neticesinde ölmesi halinde ; işçinin varsa eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu  diğer kişiler işçinin desteğinden yoksun kalacaklar ve maddi açıdan kayba uğrayacaklardır. Buna göre, mahkemece destekten yoksun kalma tazminatına hükmedilebilmesi için;

• Destekten yoksun kalma tazminatını talep eden mirasçılar, ölen işçinin yardımına muhtaç olmalıdır.
• İş kazası sonucunda ölen işçinin sağlığında (ölmeden önce), tazminat talebinde bulunan bu  kişilerin bakımını üstlenmiş olması gereklidir.

 

İş Kazası Nedeniyle Açılacak Maddi Tazminat Davası

Maddi tazminat davası, meydana gelen iş kazası nedeniyle işçinin uğradığı veya ileride uğrayacağı muhakkak olan maddi zararları konu edinmektedir. İş kazası geçiren işçi, ruhen ve/veya bedenen zarara uğramış olabilir. İşçi açacağı bir tazminat davası ile uğradığı bu zararların tazminin talep edebilme hakkına sahiptir.     Ölüm Halinde ; Ülkemizde ölümle sonuçlanan iş kazalarına malesef  çok sık rastlanılmaktadır. Bu duruma iş güvenliği ve sağlığı hususunda işçinin ve işverenin bilinçli olmaması ve işin yapılması sırasında alınması gereken tedbirlerin genellikle minimum seviyede alınması sebep olmaktadır. İş kazasının işçinin ölümü ile sonuçlanması halinde aşağıda belirtilen hususlar işçinin yasal mirasçıları tarafından süresi içerisinde açılacak bir dava yolu ile talep edilebilir.           

• Cenaze giderleri,
• Tedavi giderleri,
• Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
• Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları zararlar

    Bedensel Zarar Halinde; İş kazası nedeniyle işçinin bedensel bir zarara uğraması halinde aşağıda belirtilen hususlar işçi tarafından açılacak bir dava ile talep olunabilir.

• Tedavi giderleri,
• Kazanç kaybı,
• Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar,
• Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar

Maddi Tazminat Harca Tabi Midir ? İş kazası nedeniyle açılacak bir maddi tazminat davası nispi harca olacaktır. Buna göre bu davada esas alınacak olan harç mahkeme kararı ile hüküm altına alınacak olan uyuşmazlığın değeri üzerinden hesaplanacaktır. İş Kazası Nedeniyle Destek Yoksun Kalma Tazminatı İş kazası neticesinde ölüm gerçekleşirse bu halde işçinin yasal mirasçıları olan annesi, babası, eşi ve çocuklarının talep edebileceği bir tazminat türü olan destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir. Nitekim bu tür tazminatın doğası gereği, iş kazası veya meslek hastalığı neticesinde bir ölüm meydana gelmeli, ölen işçinin yakınlarının ise işçinin desteğinden yoksun kalacak olmaları gerekir. Gerçekten de işçinin iş kazası neticesinde ölmesi halinde ; işçinin varsa eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu  diğer kişiler işçinin desteğinden yoksun kalacaklar ve maddi açıdan kayba uğrayacaklardır. Buna göre, mahkemece destekten yoksun kalma tazminatına hükmedilebilmesi için;

• Destekten yoksun kalma tazminatını talep eden mirasçılar, ölen işçinin yardımına muhtaç olmalıdır.
• İş kazası sonucunda ölen işçinin sağlığında (ölmeden önce), tazminat talebinde bulunan bu  kişilerin bakımını üstlenmiş olması gereklidir.

İş Kazasında Üçüncü Kişilerin Sorumluluğu ve Tazminata Etkisi İş kazası kural olarak kazanın meydana gelmesine kusuru ile sebep olan işverene açılmaktadır. Ancak işverenin yetkili temsilcileri de yöneltilebilir. İş kazasına işveren dışında üçüncü bir kişinin sebep olması halinde dava işverenle beraber bu kişiye de yöneltilebilir. Yine kazaya iş yerinde çalışan başka kişilerin sebep olması halinde tazminata mahkum edilen işveren ödediği miktarı bir rucü davası açarak sorumlu kişilerden veya üçüncü kişilerden talep edebilir.   İş Kazası Tazminat Davasında (Anafirma/Taşeron) Sorumluluğu Nedir?   İş kanunumuzda bu hususu açıklığa kavuşturacak şekilde alt işveren(taşeron) ile asıl işveren olmak üzere iki işverenle ilgili olarak düzenleme yapılmıştır. Buna göre alt işveren kural olarak asıl işveren gibi sorumludur. Bu düzenlemer ışığında alt işveren ve asıl işveren iş kazası nedeniyle meydana gelen bir zarardan kaynaklı olarak açılacak olan tazminat davasında müteselsil, yani birlikte sorumludurlar. Hatta bu hususta yapılan aksi sözleşmeler de geçersiz kabul edilerek işçinin hakları bakımından tam bir yasal koruma sağlanmıştır. Bir örnekle açıklamak gerekir ABC taşeron firmasında çalışan işçi iş kazası nedeni ile uğradığı zararın tazmini bakımından açacağı davayı hem taşeron firmasına hemde taşeronun bağlı olduğu asıl işveren olan XYZ firmasına karşı yöneltebilir. İşçinin uğradığı zararlar her iki firmada müteselsilen sorumlu olacaktır.

Kalp Krizi İş Kazası mıdır?

Kalp krizinin iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için işin yapılması sırasında ve işle ilgili olarak kalp krizinin vüku bulması gereklidir. Günümüzde özellikle hizmet sektöründe çalışan işçi sayısında çok fazla artış yaşanmaktadır. Özellikle kurumsal firmaların etkin olduğu bu sektörde alt-üst ilişkisi, işin niteliği, yoğun çalışa saatleri ve benzeri birçok sebepten kaynaklı olarak işçi yoğun bir stres altında kalabilir. Stres, kalp krizini tetikleyen en önemli nedenlerden biridir. Bu durum değerlendirirken mahkemece işçinin kişisel özellikleri de gözetilir. Bilhassa söz konusu durumun vuku bulmasının işçinin yaptığı iş ile ilgisi olup olmadığı uzman bilirkişiler eli ile tespit edilmelidir. Bu konuda, oldukça farklı görüşler ileri sürülmektedir fakat işin yapılması ile ilgili olarak veya iş kazası sonucu meydana gelen kalp krizinin uzmanlar tarafından iş ile ilişiğinin tespit edilmesi durumunda kalp krizini de iş kazası olarak nitelendirmek mümkün gözükmektedir.  

İş Kazası Nedeniyle İşverenin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu

Yukarıda detaylı açıklandığı üzere iş kazasından dolayı işverenin hukuki sorumluluğu esasen işçi tarafından açılacak davaları ifade etmektedir. Buna göre iş kazasına kusuru ile sebep olan işveren işçinin uğradığı maddi ve manevi zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Ayrıca işverenin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin alınması gereken tedbirleri almaması, iş kazasını süresinde bildirmemesi gibi durumlardan kaynaklı olarak cezai olarak ta sorumludur. Bu duruma bilhassa işçinin yaralanması ve ölmesi ile sonuçlanan kazalarda rastlanılmaktadır ki bu halde işveren veya  kazaya sebep olan üçüncü kişiler ceza davası bağlamında mahkemelerde yargılanmakta ve  bu yargılamalar sonucunda ağır cezalara hükmolunmaktadır. İş Kazası Sayılan Haller Nelerdir? Sosyal Güvelik Kurumu uygulamaları gözetildiğinde aşağıda belirtilen hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve işçiyi maddi veya manevi zarara uğratan durumlar iş kazasıdır. Ancak bilinmelidir ki uygulama bakımından çok çeşitli olaylar ile karşılaşılmaktadır. Bu nedenle iş kazaları bunlarla sınırlı olarak anlaşılmamalıdır.  

• Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,

• Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmadan geçirdiği zamanlarda,
• İşveren tarafından yürütülmekte olan işin dolayısı ile,,
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir araçla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında (servis aracında)

  Sigortasız Çalışan İş Kazası Geçirirse Ne Olur?   Öncelikle yasalarımıza göre sigortasız işçi çalıştırmak yasaktır. Bu nedenle sigortasız çalıştırdığı işçi nedeniyle işverenin sorumluluğu söz konusu olacaktır. Sigortasız çalışan bir işçi esasen sigortalı çalışan ve iş kazası geçiren bir işçinin talep edeceği tüm hususları talep edebilir.  Ancak öncelikli olarak sigortasız çalışan işçinin iş kazası tespit davası açması gerekmektedir.İşçi aynı zamanda sorumlular aleyhine maddi ve manevi tazminat davalarını da açmış ise bu davalarda tespit davası mahkemece bekletici mesela yapılır.

İş Kazası Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İş kazası nedeni ile açılacak bir tazminat davasında işçinin maluliyet durumu, işçinin iş kazasının meydana gelmesinde kusurlu olup olmadığı ve şayet kusurlu ise uzman bilirkişi raporlarında saptanmış olan kusur oranı, işçinin normal bir insan dikkate alınarak yaşayacağı süre (Örneğin işçi 30 yaşında iş kazası geçirmiştir ve bu kaza nedeni ile bir daha çalışamayacak durumdadır. Şayet işçi o meslekte çalışan bir başka işçi emsal alınarak mesleğini, söz konusu kaza meydana gelmemiş olsa idi 56 yaşına kadar sürdürecek idiyse işçinin söz konusu kaza nedeni ile çalışmayacağı 26 sene dikkate alınarak tazminat hesabı yapılacaktır.) Yine tazminat hesabında işçinin aylık ücreti dikkate alınır. (işçinin aldığı maaş) ve nitekim işçinin kaza nedeni ile uğradığı zararda mahkemece hesap edilerek tazminata hükmedilir. İş Kazalarında Zamanaşımı İş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında zamanaşımı genel hükümlere göre belirlenmelidir. Buna göre; iş kazası sebebi ile açılacak maddi ve manevi tazminat davaları, iş kazasının  gerçekleştiği günden itibaren 2 yıl ve herhalde 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. İş Kazalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme İş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında İş Mahkemeleri görevlidir. Yetkili Mahkeme ise, iş kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında iş kazasının gerçekleştiği yer, yani haksız fiilin gerçekleştiği yer mahkemesi yetkilidir. Bunun yanı sıra genel yetki kuralları uyarınca, davalının ikametgahında da bu dava açılabilir.

---

HUKUKİ SÖZLÜK İşçi: iş kanunu hükümlerine veya basın iş kanunu hükümlerine tabi şekilde çalışan kişi Manevi zarar: kişilik haklarının ihlali nedeni ile meydana gelen zarardır.