Gece Çalışması ve Fazla Mesai Ücreti

Gece çalışması, İşçilerin Gece Vardiyasında Çalışması ya da fazla mesai ile gece çalışmak durumunda kalmak ile ilgili genel kavramlar içeren bu makalede işçilerin ve iş verenlerin gece çalışması konusundaki hukuki hak ve sorumluluklarından bahsedilmektedir. İş Kanunumuzun 69 uncu maddesinde, çalışma hayatında gece kavramı, ‘ çalışma hayatında gece en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ ya kadar geçen en fazla on bir saat süren dönem’ olarak gösterilmiştir. Bu hükümde belirtilen saatler işçi lehine değiştirilebilir ancak aleyhine değiştirilemez. İşçi kısmen gündüz ve kısmen de gece dönemine giren saatler arasında çalıştırılmakta ise, bu çalışmanın hangi dönemden sayılacağı İş Kanunu uyarınca çıkarılan ‘Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik‘ te (PHÇY) gösterilmiştir. Buna göre, ‘çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması gece çalışması sayılır‘ . Kanun koyucu işçi lehine yorum yaparak hem gece hem gündüz çalışmasının eşit olduğu hallerde durumun gece çalışması olduğunu belirtmiştir.

Kanunumuzda gece çalışma süresi İş Kanunu .m 69/3 e göre yedi buçuk saati geçemez. Bunun aksine olan davranış için Kanun koyucu işverene ceza öngörmüştür. Buna göre geceleri yedi buçuk saatten fazla çalıştıran işveren veya işveren vekiline para cezası öngörülmüştür. Bu hükümden de anlaşıldığı üzere gece çalışan işçilerin kesinlikle fazla mesai yapamayacağı sonucu çıkmaktadır.

Gece çalışması yaptıran işverenlerin yükümlülüklerinin ne olduğuna bakacak olursak;

İşverenin Sağlık Kontrolü Yaptırma ve Masraflarına Katlanma Yükümlülüğü; İşveren çalışanlara işe başlamadan önce ve her iki yılda bir defa periyodik sağlık kontrolü yaptırtır. Bu kontrolün masrafları da işverene aittir.

Gündüz Postasında İş Verme Yükümlülüğü; Eğer işçi, raporla, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu belgeler ise, işveren, olanağı var ise, durumuna uygun bir iş verecektir.

Tüm bunların yanı sıra gece çalıştırma yasağından da bahsetmek yerinde olacaktır.

Gece çalışması, mesleki ve fizyolojik nitelikte risklere ortam hazırlaması, işçinin sağlığını bozması, aile başta olmak üzere sosyal çevreden kopmaya yol açması, kişiliğin oluşumu ve gelişimini olumsuz etkilemesi gibi nedenlerle on sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin sanayie ait işlerde gece çalıştırılması İş Kanunu m.73 ile yasaklanmıştır. Buna göre ; ‘Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır‘ denilerek, gece çalıştırma yasağı ‘çocuk’ ve ‘genç işçiler’ ile sınırlandırılmıştır. Maddenin devamında ‘On sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esaslar Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir‘ denilerek de, on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin, gece çalıştırılması için özel düzenlemeler öngörülmüştür.

Genç işçi On beş yaşını tamamlamış ancak on sekiz yaşını doldurmamış işçiler genç işçi olarak tanımlanmıştır.

Çocuk işçi; On beş yaşından aşağıdaki işçiler çocuk işçi olarak tanımlanmıştır.

Gece çalıştırma yasağı, bu sınırlamalar dışında kalan işlerin yapıldığı iş yerlerinde, hastanelerde, hamamlarda, lokantalarda, otellerde, sinema ve tiyatro gibi eğlence yerleri için söz konusu değildir.